ଆମେ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତ ମହାପୁରାଣ, ବିଷ୍ଣୁ ପୁରାଣ, ହରିବଂଶପୁରାଣ, ଆଦି ଗ୍ରନ୍ଥ ମାନଙ୍କରୁ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଥାଉଁ, କଂସର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ମାରିବା ପାଇଁ ସବୁ ଚେଷ୍ଟା ବିଫଳ ହେଲା ପରେ ଶେଷକୁ ଧନୁ ଉତ୍ସବ ଅୟୋଜନ କଲା l ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଏହି ଉତ୍ସବକୁ କୃଷ୍ଣ ବଳରାମଙ୍କୁ ଡକାଇ ଆଣିବ ଏବଂ ତାର ମଲ୍ଲ ମାନଙ୍କ ହାତରେ ମାରି ପକାଇବ l କଂସର ଡଗର ପଣରେ ଭକ୍ତ ଅକ୍ରୁର ଯାଇ ବ୍ରଜ ପୁରରୁ ଦୁଇ ଭାଇ କୃଷ୍ଣ ଓ ବଳରାମଙ୍କୁ ମଥୁରା ଘେନି ଆସିଲେ l କିନ୍ତୁ କଂସ ସେମାନଙ୍କୁ ମାରିବ କଣ ସେମାନେ କଂସର ସମସ୍ତ ମଲ୍ଲ ମାନଙ୍କୁ ମାରି ପକାଇଲେ l ମତ୍ତସିଂହ ପ୍ରାୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କଂସର ଧନୁଟିକୁ ଉଠାଇ ଆଣି ମଡ଼ ମଡ଼ କରି, ଭାଙ୍ଗି ପକାଇଲେ l ଶେଷକୁ କଂସ ମଧ୍ୟ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ହସ୍ତରେ ମଲା l ସେହି ଧନୁଟି କଂସ ପାଖକୁ କେଉଁଠୁ ଆସିଲା କିପରି ଆସିଲା, ସେ ବିଷୟରେ ମହାପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କ ହରି ବଂଶର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡରେ ଏକ ସୁନ୍ଦର କାହାଣୀ ଅଛି l

ମହାପୁରୁଷଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ, ଯେତେବେଳେ କୃଷ୍ଣ କଂସର ଧନୁଟିକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଲେ ସେହି ଧନୁର ଶବ୍ଦ ବ୍ରହ୍ମଲୋକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଗଲା ଓ ତିନିପୁର ଥର ହର ହୋଇ ଉଠିଲା l ଯେତେବେଳେ ଧନୁଟି ଭାଙ୍ଗି ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହୋଇ ତଳେ ପଡ଼ିଗଲା, ସେଥିରୁ ଏକ ଦିବ୍ୟପୁରୁଷ ଆବିର୍ଭୁତ ହୋଇ ସମସ୍ତେ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ସ୍ଵର୍ଗକୁ ଗମନ କଲା,

‘ଭଗ୍ନ ଧନୁ ଭୂତଳରେ ହୁଅନ୍ତେ ପତିତ l
ତହିଁରୁ ପୁରୁଷ ଗୋଟି ହୋଇଲା ସଂଜାତ’ l

ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତଙ୍କୁ ଶୁକମୁନି ଏହିକଥା କହିଲାରୁ, ପରିକ୍ଷିତ ପଚାରିଲେ, ହେ ମୁନି ! ଶୁଷ୍କ ବାଉଁଶ ଖଣ୍ଡକ ତ ଧନୁ ହୋଇଥିଲା l ତାକୁ ନେଇ ପୁଣି କଂସ କାହିଁକି ଏତେବଡ଼ ଉତ୍ସବ କଲା l ପୁଣି ଦେବକାର୍ଯ୍ୟ ସାଧନ ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ୍ ସେ ଧନୁକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଲେ l ପୁଣି କହୁଛନ୍ତି ସେଥିରୁ ଏକ ଦିବ୍ୟ ପୁରୁଷ ଜାତ ହୋଇ ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଗଲା l ଏସବୁ ପ୍ରସଙ୍ଗ ମୋତେ ବଡ଼ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗୁଛି l ଆପଣ ଏ ସବୁର ରହସ୍ୟ ମୋତେ ଖୋଲିକରି କୁହନ୍ତୁ l

ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଶୁକ ମୁନି, କଥା ଆରମ୍ଭ କଲେ l ସେ କହିଲେ, ଇଏ ବହୁ ଦିନ ତଳର କଥା ! ଦିନେ ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ୠଷି ମଣି କର୍ଣ୍ଣିକା ତୀର୍ଥରେ ପ୍ରାତଃ ସ୍ନାନ କରିବା ପାଇଁ କୂଳରେ ତାଙ୍କ ଧୋତି, ଛତା, ତୁଳସୀ ମାଳ, ଶୃବ, ସ୍ତୁବ, ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡ, କମଣ୍ଡଳୁ ଆଦି ଥୋଇ ଦେଇ ଜଳରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ l ଋଷି ସ୍ନାନ ତର୍ପଣ ସାରି, ଜଳରୁ ଉଠୁଛନ୍ତି ଏହି ସମୟରେ ସେଠାରେ ପନ୍ନଗ ନାମକ ଏକ ଗନ୍ଧର୍ବ ଆସି ଦେଖିଲା ଋଷିଙ୍କ ସାମଗ୍ରୀ ସବୁ ସେଠି ଥୁଆହୋଇଛି l ସେ ମତ୍ତଗର୍ବି ଗନ୍ଧର୍ବ ଋଷିଙ୍କ ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡକୁ ପାଦରେ ଫିଙ୍ଗି ଦେଲା l ସେହି ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡଟି ଜଳରେ ଭାସିଭାସି ଯାଇ ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ପଡ଼ିଲା l

ଅଷ୍ଟାବକ୍ର କୂଳକୁ ଆସି ଦେଖନ୍ତି ତ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସାମଗ୍ରୀ ରହିଛି କିନ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମ ଦଣ୍ଡଟି ନାହିଁ l ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡ ବିନା ଋଷିଙ୍କ ସାଧନା ଅସମ୍ଭବ l କଅଣ କରିବେ l ଋଷି ଶୋକାକୁଳ ହୋଇ କାନ୍ଦିକାନ୍ଦି ଭୂମି ଉପରେ ଗଡ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲେ l ଏତିକିବେଳେ ଧରିତ୍ରୀ ମାତା ସେଠାରେ ଉଭାହୋଇ କହିଲେ,ହେ ମୁନି ! ତୁମେ ଅକାରଣେ ନିର୍ବୋଧ ଶିଶୁଙ୍କପରି କାନ୍ଦୁଛ କାହିଁକି l ଏହି ବାଟରେ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ପୁତ୍ର ପନ୍ନଗ ଗନ୍ଧର୍ବ ଯାଉଥିଲା l ଦେବରାଜଙ୍କ ପୁତ୍ର ହୋଇଥିବା ହେତୁ ସେ ସ୍ବଭାବତଃ ଖୁବ୍ ଗର୍ବି l ହେୟ ଜ୍ଞାନ କରି ତୁମ ଦଣ୍ଡଟିକୁ ସେ ଜଳକୁ ଫିଙ୍ଗିଦେଲା l ସେ ଦଣ୍ଡ ଯାଇ ଏବେ ସମୁଦ୍ରର ମହା ଜଳରେ ଭାସୁଛି l
ପୃଥିବୀ ମାତାଙ୍କ ଠାରୁ ଏ ଖବର ପାଇ, ଅଷ୍ଟାବକ୍ର କ୍ରୋଧରେ ଜଳିଉଠି କହିଲେ, ରେରେ ପନ୍ନଗ ! ତୁ ଇନ୍ଦ୍ରପୁତ୍ର ହୋଇ, ବିନା କାରଣରେ ମୋ ଦ୍ରବ୍ୟରେ କାହିଁକି ଉପଦ୍ରବ କଲୁ l ମୁଁ ଅଭିଶାପ ଦେଉଛି, ତୁ ସାତକଳ୍ପ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବେଣୁବୃକ୍ଷ ହୋଇଯାଆ l ଏହା ପରେ ଋଷି ବରୁଣ ଦେବଙ୍କୁ କହିଲେ, ତୁମେ ତୁମ ଗର୍ଭରେ ମୋ ବ୍ରହ୍ମ ଦଣ୍ଡକୁ ଲୁଚାଇ ରଖିଛ l ଶୀଘ୍ର ଆଣି, ମୋତେ ତାହା ସମର୍ପଣ କର l ଯୋଡ଼ହସ୍ତ ହୋଇ ବରୁଣ ମୁନିଙ୍କ ବ୍ରହ୍ମ ଦଣ୍ଡ ଫେରେଇ ଦେଇ କହିଲେ, ମୋର ସାଧ୍ୟ କାହିଁ ଆପଣଙ୍କ ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡକୁ ସାଇତିରଖିବି l ଏହା କେବଳ ସେହି ଦୁଷ୍ଟ ଗନ୍ଧର୍ବ ପନ୍ନଗ ଯୋଗୁଁ ହିଁ ହୋଇଛି l ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡ ଫେରିପାଇ ଋଷି ଅଷ୍ଟାବକ୍ରଙ୍କ କ୍ରୋଧ ଶାନ୍ତ ହେଲା l

ଏହି ସମୟରେ ପନ୍ନଗ ଆସି ଋଷିଙ୍କ ପାଦ ତଳେ ପଡ଼ି କ୍ଷମାଭିକ୍ଷା କଲାରୁ ଦୁର୍ବାସା କହିଲେ, ତୋର ମୋ ପ୍ରତି ଅଚଳା ଭକ୍ତି ରହିଛି l ତୋ ପ୍ରତି ମୋର ଏଣୁ ସର୍ବଦା ଦୟା ଥାଏ l ଦୈବ ଯୋଗକୁ ଏପରି ପାପ ତୁ କରିବସି ମୋ ଅଭିଶାପର ଭାଗୀ ହେଲୁ l ହଉ ଠିକ୍ ଅଛି, ମୁଁ ତୋତେ ଦୟା କରୁଛି l ତୋର ଅଭିଶାପ, ଅଳ୍ପ ଦିନରେ ପାର ହୋଇଯିବ l ଏବେ ଯାଆ ତୁ ବିନ୍ଧ୍ୟ ପର୍ବତରେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଦ୍ଵାଦଶ ଦିବସ ଯାଏ ଏକ ବେଣୁ ବୃକ୍ଷ (ବାଉଁଶ) ହୋଇ ରହିବୁ l ଦିନେ ରାଜା ପୁରୁରବା, ସେଠାକୁ ମୃଗୟା କରିବା ପାଇଁ ଆସିବେ l ପୁରୁରବା ତତେ କାଟିନେଇ ମୂଳ ଖଣ୍ଡକରେ ତାଙ୍କ ଧନୁ କରିବେ ଓ ସେହି ଧନୁ ଧରି ସେ ସାରା ଭୂମଣ୍ଡଳ ଜୟ କରିବେ l ତାଙ୍କ ହାତରୁ ପୁଣି ଏହା ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ମାନ୍ଧାତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସିବ l ତାଙ୍କର ପୁତ୍ର ହେବେ ନହୁଷ ଓ ହାତରେ ଏହି ଧନୁ ଭୟରେ ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଦେବତାମାନେ ଥରହର ହେବେ l ନହୁଷଙ୍କ ପୁତ୍ରହେବେ, ଯଯାତି ଓ ପୁଣି ସେହି ଧନୁ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସିବ l ପୁଣି ରାଜା ଯଯାତି ଯେତେ ବେଳେ ସ୍ଵର୍ଗବାସୀ ହେବେ ସେ ଧନୁ ଆଉ କାହାକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ନ ହୋଇ ଭଣ୍ଡାରରେ ରହିବ l ସେହି ଭୋଜ ବଂଶରେ କଂସ ଜାତ ହୋଇ, ରାଜା ହେବ l ମହା ପରାକ୍ରମୀ ହୋଇ କଂସ ବଳବନ୍ତ ପଣରେ ଧନୁକୁ ଧାରଣ କରି ଧନୁ ପାଇଁ ଉତ୍ସବ କରିବ l ଧନୁଯାତ୍ରା ଦେଖିବା ପାଇଁ ଗୋପ ପୂରରୁ ଗୋବିନ୍ଦ ଆସିବେ l ସେ ଧନୁକୁ ଭଗ୍ନ କଲେ ତୁ ଶାପ ମୁକ୍ତ ହେବୁ ଏବଂ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ କର ସ୍ପର୍ଶରେ ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଫେରିବୁ l

ଏହା ହିଁ କଂସ ଧନୁର ଇତିହାସ l ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କ ସପ୍ତଖଣ୍ଡ ହରିବଂଶ ଭାଷାରେ:-
ଶୁଣ ଆହେ ପରୀକ୍ଷିତ ବଦୟନ୍ତି ମୁନି l
ଏସନ ଅଟଇ ସେହି ଧନୁର କାହାଣୀ ll
ଇନ୍ଦ୍ରସୂତ ଧନୁରୂପେ ତହିଁ ରହିଥିଲା l
ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ କର ଲାଗି ଶାପୁ ମୁକ୍ତହେଲା ll

————

ଅର୍ଜୁନୀ ଚରଣ ବେହେରା
ମୋ -7693091971